Kunstensubsidies dreigen machtsverhoudingen te bevestigen

Ingediend op mei 25th, 2016 door bartcaron

Klopt het dat de podiumkunsten nog steeds de grootste hap binnenkrijgen van de subsidies? En is dat wel terecht? En blijft het zo dat Antwerpen de grote slokop is, en de perifere provincies de kneusjes?

De minister van Cultuur, Sven Gatz moet straks met de Vlaamse regering een beslissing nemen over de vijfjarige subsidies in het kader van het Kunstendecreet. Voorwaar geen makkelijke klus. Vooral omdat het bloeiende artistieke leven in Vlaanderen leidt tot een grote instroom van (jonge) kunstenaars, kunstenorganisaties en artistieke ensembles. We leven in een artistieke hausse. De kwaliteit van het artistieke leven is, in vergelijking met het nabije buitenland en zeker in vergelijking met de kleine schaal van Vlaanderen, buitengewoon hoog.

Daarenboven hebben de beoordelingscommissies en de administratie adviezen uitgebracht die in totaal 23 miljoen euro boven het huidige totale subsidiebedrag uitstijgen. De adviezen adviseren voor in totaal 105.947.900 euro, terwijl er in de pot 82.938.763 zit. We tellen dan nog even de grote kunstinstellingen (symfonische orkesten, Kunsthuis (Vlaamse Opera en Ballet van Vlaanderen), Concertgebouw, deSingel, Vooruit en de AB even niet mee. Ik kom daar op het eind van dit stuk nog even op terug.

De macht van de podiumkunsten

Eerst even de problematiek van de disciplines. Zonder een waardeoordeel uit te spreken, moeten we vaststellen dat de podiumkunsten (toneel en dans) het grootste deel van de pot opsouperen. Vandaag is dat 45% van de middelen, in de adviezen stijgt dat zelfs tot 46,5%. Nochtans hebben vele commentatoren daar stevige bedenkingen bij geuit. We hebben een lange traditie in de (subsidiëring van de) podiumkunsten, en die werkt nog harder door dan ooit tevoren. Moeten we echt zoveel theatergezelschappen hebben? Komen die afdoende aan de bak? Enige selectiviteit zou hier echt wel mogen…
De muziek zal het moeten doen met 20%, de multidisciplinaire werkingen en kunstenaars met 25,7%. Maar opvallender is dat de audiovisuele en de beeldende kunst onder de 7% van de pot duiken, een lichte daling. Jammer, dat is nochtans een sector die meer dan een duw in de rug verdient. De beurzen aan beeldende kunstenaars en de projectsubsidies kunnen deze chronische achterstand niet goed maken.

Geografische spreiding

Ik wil vooral stilstaan bij de geografische verdeling van de subsidies. Een heikele kwestie. Zeker, kunstenaars en organisaties laten zich niet afperken door stedelijke of provinciale grenzen. Gelukkig maar. En wat we uiteraard ook moeten erkennen, is dat kunstenaars zich aangetrokken voelen door de stedelijke context. Hoe groter de stad, hoe sterker dit effect speelt. De densiteit van collega-kunstenaars en publieken levert een sterke meerwaarde.
Toch is het best interessant even stil te staan bij de verdeling. De grote kunstinstellingen laten we nog even buiten beschouwing.
We leren dat de provincie Antwerpen goed is voor zowat een derde van alle subsidies, 32,4 miljoen euro of 18 euro per inwoner van de provincie. Die subsidiestroom arriveert voor 90 procent in de stad, de rest grotendeels in Mechelen.
Brussel (Hoofdstedelijk Gewest) volgt op vrij korte afstand met 28,8 miljoen euro of 24,6 euro per inwoner. Dat laatste cijfer moet wel gerelativeerd worden omdat het ook de niet-Nederlandstalige inwoners bevat. Er bestaat ook zoiets als de Brusselnorm. Dat zijn de 300.000 inwoners die de Vlaamse Gemeenschap in Brussel als de doelgroep van het (Vlaamse) beleid beschouwt. Als we dit cijfer zouden hanteren dan komen we op 96 euro per Brusselaar, of liever inwoner van het Brussels Hoofdstedelijk gewest. Maar, maar. Kunstinstellingen in de steden werken nooit exclusief voor de lokale bevolking. Daarom staat het ook niet zo in de tabel.

Oost-Vlaanderen is de logische derde provincie met 22,6 miljoen of 15,3 euro per inwoner.
En dan komen de kneusje, de perifere provincies Limburg en West-Vlaanderen, maar merkwaardig genoeg ook Vlaams Brabant. Zie de tabel. Voor Limburg dreigt een kleine ramp nu drie vandaag gesubsidieerde organisaties uit de boot dreigen te vallen met negatieve adviezen. Dat dreigt de kloof met andere provincies nog te versterken.
Vlaams-Brabant heeft maar één grotere stad (Leuven wat ongetwijfeld de lage cijfers verklaart. En net diezelfde factor verklaart waarom West-Vlaanderen (met vier centrumsteden) het redelijk goed doet. Ter nuancering, het Nieuwstedelijk is in de tabel bij Limburg geteld al is het een fusie van een Limburgs en een Vlaams-Brabant gezelschap.

Als je in de tabel ook de grote Kunstinstellingen opneemt, worden de verschillen nog versterkt. Logisch, drie ervan situeren zich in Antwerpen (Philharmonie, Vlaamse Opera/Ballet, deSingel), twee in Brussel (Brussels Philharmonic en Ancienne Belgique), één in Gent (Vooruit) en één in Brugge (Concertgebouw). De tabel ziet er dan zo uit:

Over het sociaal-artistiek werk schrijf ik eerstdaags een brief aan de minister. Het is geen discipline en de organisaties zitten daarom verweven in verschillende disciplines. Ik ben bekommerd om de toekomst van deze jonge werkvorm. Die wordt stevig aangepakt in de adviezen, en dreigt één van de verliezers te worden van deze subsidieronde.